Altın Cinsinden Fiziki Varlıkların Finansal Sisteme Kazandırılması Hakkında 2022/11 Sayılı Tebliğ 14.03.2022 tarihli Resmi Gazete’de TCMB tarafından yayımlanmıştı.
Tebliğin yayımlanmasından sonra uygulamaya ilişkin olarak TCMB “Uygulama Talimatı” ilk olarak 15.03.2022 tarihinde yayımlanmış, 17.03.2022 ve 29.03.2022 tarihlerinde söz konusu Uygulama Talimatında değişiklikler yapılmıştır.
Amaç ve kapsam
MADDE 1- (1) Bu Uygulama Talimatının amacı, yurt içi yerleşik gerçek ve tüzel
kişilerin, gerek yetkili kuyumcular ve rafineriler aracılığıyla gerek doğrudan banka şubelerine
gelerek bankalardaki altın hesaplarına yatırdıkları fiziki altın varlıklarının Türk lirası cinsinden
mevduat ve katılma hesaplarına dönüştürülmesine imkân tanınmasına ve hesap sahiplerine
sağlanacak desteğe ilişkin uygulama ayrıntılarını düzenlemektir.
Dayanak
MADDE 2- (1) Bu Uygulama Talimatı, 2022/11 sayılı Altın Cinsinden Fiziki
Varlıkların Finansal Sisteme Kazandırılması Hakkında Tebliğe dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar ve kısaltmalar
MADDE 3- (1) Bu Uygulama Talimatında geçen;
a) Altın kabul sistemi (AKS): Yetkili rafineriler tarafından oluşturulmuş, yetkili
kuyumcular ve bankalar tarafından kullanılan tüm bilişim sistemleri ile banka şubelerinde
yetkili rafineriler tarafından atanan eksperler aracılığıyla gerçekleştirilen altın toplama
sistemlerini,
b) Banka: 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 3 üncü maddesinde
tanımlanan mevduat ve katılım bankalarını,
c) Dönüşüm fiyatı: Merkez Bankası tarafından saat 10:00, 11:00,12:00, 13:00, 14:00 ve
15:00’de ilan edilen ve işlem saati itibarıyla en son açıklanmış olan 995/1000 veya 1000/1000
saflıktaki gram altının Türk lirası karşılığı alış fiyatını,
ç) Fiziki altın: Yetkili kuyumcular veya bankalar tarafından teslim alınan ve 11/8/1989
tarihli ve 20249 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında
32 sayılı Kararda tanımlanan standart işlenmemiş altınlardan 1 kilogram ve altındaki külçe ve
bar şeklindeki altınlar, standart dışı işlenmemiş altınlardan hurda şeklindeki altınlar ile işlenmiş
altınları,
d) Merkez Bankası: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasını,
e) BİST: Borsa İstanbul A.Ş.’yi,
f) Milyem değeri: 22/6/2016 tarihli ve 29750 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Bankaların Kıymetli Maden Alım Satımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile
belirlenen milyem değerleri asgari ölçüt olmak üzere kullanılacak milyem değerlerini,
g) Standart altın: En az 995/1000 saflıkta olan, Londra Altın Piyasasınca (London
Bullion Market Association-LBMA) veya BİST nezdindeki Kıymetli Madenler ve Kıymetli
Taşlar Piyasasınca tanınan rafinerilerden birinin amblemini ya da damgasını ve seri
numarasını taşıyan, bu piyasalarda standart altın olarak işlem gören en az 1 kg ağırlığındaki
külçe altınları,
ğ) Teslim Tesellüm Tutanağı: 22/6/2016 tarihli ve 29750 sayılı Resmî Gazete’de
yayımlanan Bankaların Kıymetli Maden Alım Satımına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında
Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin ikinci fıkrasında sayılan bilgilerin yer aldığı tutanağı,
h) Vade sonu fiyatı: Türk lirası mevduat veya katılma hesabının vadesinde saat 11:00’de
Merkez Bankası tarafından ilan edilen 995/1000 veya 1000/1000 saflıktaki gram altının Türk
lirası karşılığı alış fiyatını,
ı) Yetkili kuyumcu: 14/4/2021 tarihli ve 31454 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Kuyum Ticareti Hakkında Yönetmelik uyarınca ‘yetki belgesi’ almış kuyum işletmelerinden
yetkili rafineriler ile anlaşması bulunan ve AKS’ye erişimi olan kuyumcuları,
i) Yetkili rafineri: BİST Rafineriler Listesinde yer alan, Türkiye’de kurulu ve bankalar
ile altın cinsinden fiziki varlıkların finansal sisteme kazandırılması amacıyla anlaşma yapan,
AKS’ye erişimi olan rafinerileri,
j) Yurt içi yerleşik gerçek kişi: Yurt dışında işçi, serbest meslek müstakil iş sahibi Türk
vatandaşları dahil Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek kişileri,
k) Yurt içi yerleşik tüzel kişi: Bankalar ve Merkez Bankasınca belirlenen diğer mali
kuruluşlar hariç olmak üzere Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan tüzel kişileri,
ifade eder.
Fiziki altınların Türk lirası mevduat ve katılma hesaplarına dönüşümü
MADDE 4- (1) (Değişik: 17/3/2022) Uygulamaya katılmak isteyen yurt içi yerleşik
gerçek ve tüzel kişilerin işlem anında yetkili rafineriyle anlaşması olan bankalar nezdinde altın
hesabının bulunması gerekmektedir. Altın hesabı bulunmayan yurt içi yerleşik gerçek ve tüzel
kişilerin işlemleri bankalarda mevcut Türk lirası hesapları ya da söz konusu kişilerin talep
edecekleri banka şubelerine yapılacak altın veya Türk Lirası aktarımlar ile gerçekleştirilebilir.
(2) Yurt içi yerleşik gerçek ve tüzel kişiler fiziki altınlarını, milyem değeri üzerinden
hesaplanacak gram cinsinden has altın miktarının tespit edilebilmesi için yetkili kuyumcuya
veya banka şubesinde yetkili rafineri tarafından atanan ekspere teslim eder. Eksper veya yetkili
kuyumcu tarafından fiziki altınlara ilişkin bilgiler AKS’ye girilerek teslim tesellüm tutanağı
iki nüsha olarak düzenlenir ve bir nüshası muhataba verilir. Diğer nüshası da eksper veya
yetkili kuyumcu tarafından muhafaza edilir.
(3) (Değişik: 17/3/2022) Yetkili kuyumcularda gerçekleştirilen işlemlerde AKS ile
mutabakatı sağlanan has altın miktarı veya karşılığı Türk lirası yurt içi yerleşik gerçek veya
tüzel kişinin bankadaki hesabına veya söz konusu kişilerin talep edecekleri banka şubelerine
işlem anında yetkili rafineri aracılığıyla aktarılır.
(4) (Değişik: 17/3/2022) Banka şubelerinde gerçekleştirilen işlemlerde ise AKS ile
mutabakatı sağlanan has altın miktarı yurt içi yerleşik gerçek veya tüzel kişinin altın hesabına
aktarılır.
(5) (Değişik: 17/3/2022) Uygulamaya katılan kişinin hesabına aktarılan gram
cinsinden has altın bakiyesi, dönüşüm fiyatı üzerinden Türk lirasına çevrilerek 3, 6 ay veya 1
yıl vadeli Türk lirası mevduat veya katılma hesabı açılır. Açılan hesaba vadesine göre değişen
oranlarda, vade sonuna kadar çekilmemek kaydıyla Türk lirası olarak ve peşinen ilave getiri
verilir. Bu işlem Türk lirası aktarılan hesaplar veya söz konusu kişilerin talep edecekleri banka
şubelerine aktarılan Türk lirası tutarlar için dönüşümü yapılan altın miktarı kadar açılacak ara
altın hesabı ile gerçekleştirilir.
(6) (Değişik: 29/3/2022) Açılan hesaba vadesine göre değişen oranlarda ilave getiri,
vade sonuna kadar çekilmemek kaydıyla Türk lirası ve peşin olarak Merkez Bankasınca verilir.
İlave getiri tutarları dönüşümü yapılan altın miktarı üzerinden yıllık bazda 6 ay vadeli hesaplar
için %1,5, 1 yıl vadeli hesaplar için ise %2 olarak hesaplanır.
Fiziki altınların Merkez Bankasına aktarılması
MADDE 5- (1) (Değişik: 17/3/2022) Yetkili kuyumcu veya banka tarafından fiziki
olarak teslim alınan altınlar işlem anında yetkili rafineriye bildirilir ve en geç ertesi iş günü
yetkili rafineriye gönderilir.
(2) (Değişik: 17/3/2022-29/3/2022) Yetkili rafineri tarafından işlenerek standart altına
tamamlananlar fiziki olarak 5 iş günü içinde bankaya gönderilir.
(3) (Değişik: 17/3/2022) Yetkili rafineri tarafından dönüşüm fiyatı üzerinden bankaya
aktarılan altınların Türk lirası karşılığı banka tarafından yetkili rafineriye masrafsız olarak
aynı gün ödenir.
(4) (Değişik: 17/3/2022) Sisteme katılan bankalar nezdinde Merkez Bankası adına
altın hesabı açılır ve bankanın topladığı taleplere ilişkin olarak satın aldığı (995/1000 ve
1000/1000 saflıktaki) altınların 1000/1000 saflıktaki gram karşılığı bu hesaba aktarılarak aynı
gün saat 17:00’ye kadar Merkez Bankasına bildirilir. Saat 17:00’den sonra yapılan
bildirimlere ait işlemler bir sonraki iş günü gerçekleştirilir.
(5) (Değişik: 17/3/2022) Merkez Bankası hesabına aktarılan altınlara ilişkin dekontlar
ile dönüşümü yapılan tutarlara ait bilgiler Ek-1’de yer alan bildirim formuna uygun olarak
Merkez Bankasına aynı gün elektronik ortamda bildirilir.
(6) (Değişik: 17/3/2022) Banka tarafından Merkez Bankasının hesabına aktarılan
altınlar, Merkez Bankasınca 1000/1000 saflıktaki dönüşüm fiyatı üzerinden satın alınır.
(7) (Değişik: 17/3/2022) Altın alış işlemleri karşılığı Türk lirası tutarları Merkez
Bankasınca bankanın EFT merkezine masrafsız olarak gönderilir. Saat 17:30’a kadar
sonuçlandırılamayan işlemler için ise Türk lirası tutarlar bankanın Merkez Bankası nezdindeki
zorunlu karşılık hesabına aktarılır.
(8) Merkez Bankasının banka nezdindeki altın hesabında biriken altınlardan standart
altına tamamlananlar bir sonraki iş günü banka tarafından Merkez Bankasına bildirim yapılarak
Merkez Bankasının BİST nezdindeki altın hesabına aktarılır. Aktarımı yapılan altınlara ilişkin
bilgiler Ek-2’de yer alan bildirim formuna uygun olarak aynı gün Merkez Bankasına elektronik
ortamda bildirilir.
Vade sonu işlemleri
MADDE 6- (1) (Değişik :29/3/2022) Vade sonunda hesap sahibinin vade sonu fiyatı
üzerinden hesaplanan altın bazında anaparasının korunması ve ilave getiri elde etmesi esastır.
Katılma hesaplarında katılım bankacılığı esasları geçerlidir.
(2) Vade sonu fiyatının dönüşüm fiyatından düşük olması durumunda banka tarafından
hesap sahibine anapara + faiz/kâr payı ödenir.
(3) Vade sonu fiyatının dönüşüm fiyatından yüksek olması durumunda;
a) Faiz/kâr payı tutarı > fiyat farkı ise banka tarafından hesap sahibine anapara + faiz ve
katılma hesabı sahibine katılma hesabı bakiyesi ödenir. Anapara + faiz/kâr payı toplam tutarının
bu maddenin birinci fıkrasında belirlenen usule göre anapara + Merkez Bankasınca sağlanacak
ilave getirinin altında kalması durumunda aradaki fark banka tarafından hesap sahibine, Merkez
Bankası tarafından da bankaya ödenir.
b) Faiz/kâr payı tutarı < fiyat farkı ise banka tarafından hesap sahibine anapara + faiz/kâr
payı + “fiyat farkı – faiz/kâr payı” + bu maddenin birinci fıkrasında belirlenen usule göre
ilave getiri tutarı; Merkez Bankasınca bankaya “fiyat farkı – faiz/kâr payı” ve bu maddenin
birinci fıkrasında belirlenen usule göre ilave getiri tutarı ödenir. Katılma hesabına sağlanacak
getirinin Merkez Bankasının katılım bankaları ile açık piyasa işlemleri kapsamında yaptığı bir
hafta vadeli geri satım vaadi ile alım işlemlerinde oluşan maliyetten düşük olması halinde
aradaki farkı katılım bankacılığı esasları çerçevesinde katılım bankası karşılayabilir,
karşılanmayan kısım için Merkez Bankasınca ödeme yapılmaz.
(4) Banka vade sonunda, hesap sahibine tahakkuk eden faiz/kâr, fiyat farkı ve ilave getiri
tutarlarını Merkez Bankasına Ek-3’de yer alan bildirim formuna uygun şekilde bildirir. Banka
kayıtları ile Merkez Bankası kayıtlarının mutabakatı sonrasında bu maddenin üçüncü
fıkrası kapsamında Merkez Bankasınca karşılanacak tutarlar aynı gün ilgili bankanın hesabına
aktarılır.
(5) (Değişik :29/3/2022) Vadeden önce çekim yapılması durumunda banka tarafından
hesap sahibine sadece anapara ödenir. Hesap açılışında anaparaya eklenen ilave getiri tutarı
banka tarafından hesap sahibine ödenmeyerek Merkez Bankasına iade edilir. Ayrıca;
a) Çekim yapılan tarihte saat 11:00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen 995/1000
veya 1000/1000 saflıktaki gram altının Türk lirası karşılığı alış fiyatının dönüşüm fiyatından
yüksek olması durumunda Merkez Bankasınca fiyat farkına ilişkin ödeme yapılmaz.
b) Çekim yapılan tarihte saat 11:00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen 995/1000
veya 1000/1000 saflıktaki gram altının Türk lirası karşılığı alış fiyatının dönüşüm fiyatından
düşük olması durumunda hesabın vadeden önce kapatıldığı tarihte saat 11:00’de Merkez
Bankası tarafından ilan edilen 995/1000 veya 1000/1000 saflıktaki gram altının Türk lirası
karşılığı alış fiyatından hesap bakiyesi güncellenir. Aradaki fark banka tarafından Merkez
Bankasının Türk lirası hesabına aktarılır ve bu işlemlere ilişkin bilgiler Ek-4’de yer alan
bildirim formuna uygun olarak Merkez Bankasına aynı gün elektronik ortamda bildirilir.
(6) Vade sonunda hesap sahibinin talebi üzerine vade başında dönüşümü yapılan altın
miktarı üzerinden ve vade sonu fiyatı kullanılarak hesap yenilemesi yapılabilir. Bu işlemlere
ilişkin bilgiler Ek-1’de yer alan bildirim formuna uygun olarak Merkez Bankasına aynı gün
elektronik ortamda bildirilir.
(7) Hesap sahibi yenilenen hesap kapsamında en fazla ilk açılışta dönüşümü yapılan
altın miktarı kadar olmak koşuluyla, vade sonu fiyatı ve seçeceği vade üzerinden destekten
yararlanmaya devam eder.
(8) Hesabın yenilenmesi esnasındaki Türk lirası bakiyenin altın karşılığı ile hesabın ilk
açılışındaki dönüşümü yapılan altın miktarı arasındaki farkın Türk lirası karşılığı hesap sahibine
ödenir.
Takip ve sorumluluk
MADDE 7- (1) Bu Uygulama Talimatı kapsamında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin
verilerin doğruluğu, uygulamanın işleyişi ile aktarımların tam ve doğru olarak zamanında
gerçekleştirilmesinden yetkili rafineriler ve bankalar sorumludur.
(2) Bildirim farklılıkları ve hatalar nedeniyle bankaya aktarılan fazla tutarlar için
Merkez Bankası politika faizi üzerinden aktarımın yapıldığı süre kadar cezai yaptırım
uygulanacak, ayrıca fazla aktarımın bankanın zorunlu karşılık hesabına kaydedilmesi halinde
söz konusu tutar zorunlu karşılık tesisine sayılmayacaktır.
Diğer hükümler
MADDE 8- (1) 29/12/2021 tarihli ve 31704 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Altın
Hesaplarından Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi
Hakkında Tebliğ (2021/16) kapsamında işlenmiş ve hurda altın karşılığının Türk lirasına
dönüştürülmesi suretiyle açılan hesaplar da 6 ncı maddenin birinci fıkrasında belirtilen ilave
getirilerden yararlanır.
(2) Bu Uygulama Talimatı kapsamında işlem yapan yetkili kuyumcu ve yetkili
rafineriye Ek-6’da belirtilen komisyona esas milyem değerleri üzerinden hesaplanarak toplanan
altınlar için Merkez Bankasınca Türk lirası olarak komisyon ödemesi yapılır. Söz konusu
komisyon tutarı Merkez Bankasınca yıllık olarak güncellenir. Yetkili kuyumcu ve yetkili
rafineriler tarafından bankalara iletilen komisyona tabi işlemler banka tarafından Ek-7’de yer
alan bildirim formu ile Merkez Bankasına aylık olarak toplu bir şekilde takip eden ayın beşinci
iş gününe kadar gönderilir. Komisyon tutarları bildirim yapılan günü takip eden ilk iş günü
Merkez Bankasınca yetkili kuyumcu ve yetkili rafineriye ödenmek üzere ilgili bankanın EFT
merkezine aktarılır.
(3) BİST nezdinde Merkez Bankası ve bankalar arasında gerçekleştirilen altın transfer
işlemlerine ilişkin masraflar, aylık olarak toplu bir şekilde BİST tarafından Merkez Bankasına
bildirilir ve takip eden ayın son iş gününe kadar Merkez Bankasınca Türk lirası olarak ödenir.
(4) Hesap açılırken bankaca vadeden önce çekimin koşulları hakkında hesap sahibi
bilgilendirilir.
(5) İlgili hesaplarda faiz, vade ve benzeri sözleşme değişiklikleri yapılamaz.
(6) Bankalarca bu Uygulama Talimatı kapsamında açılan hesapların ayın son iş günü
itibarıyla Türk lirası cinsinden faizli bakiyeleri ile katılma hesabı bakiyeleri ayın son iş gününde
saat 11:00’de Merkez Bankasınca ilan edilen 1000/1000 saflıktaki gram altının Türk lirası
karşılığı fiziki altın alış fiyatı üzerinden hesaplanan Türk lirası değerlerini Ek-5’de yer alan
bildirim formuna uygun bir şekilde her ayın son iş gününde, saat 15:30’a kadar Merkez
Bankasına bildirilir.
(7) Bu Uygulama Talimatı kapsamında gerçekleştirilecek her türlü işlemin, suç
gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine ilişkin ulusal ve uluslararası
standartlara uygun gerçekleştirildiğine dair kontrol bankalarca yapılır. Bu standartların ihlal
edildiğinin tespiti durumunda, işlemi yapan banka tarafından durum derhal Merkez Bankasına
bildirilir.
(8) Bankalarca kullandırılacak Türk lirası kredilerde dönüşümlü mevduat ve katılma
hesapları bakiyeleri teminat olarak gösterilemeyecektir.
Yürürlük
MADDE 9- (1) Bu Uygulama Talimatı yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 10- (1) Bu Uygulama Talimatını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası
Başkanı yürütür.