“İhracat Bedellerinin Yurda Getirilmesi” konusu 04.06.2021 tarihli yazımızda ele alınmış ve “ihracat hesaplarının kapatılması, terkin, mücbir sebep ve haklı durum uygulamaları” başka bir yazımızın konusu olacağı belirtilmişti.
Bu yazıda; Covid-19 salgını nedeniyle ihracat bedellerinin yurda getirilmesinde gecikme yaşanması durumunda ihracatçılarımızın ek süre almak ve ihracat hesaplarını kapatmak için göz önünde bulundurması gereken terkin, mücbir sebep ve haklı durum uygulamaları ele alınacaktır.
Örnek olarak “Covid-19 salgını” bağlantılı bir ihracat işlemi ele alınacak olursa, ihracat bedellerinin yurda getirilmesinde bir gecikme halinde ihracatın salgından önce veya salgın sırasında yapılmış olması kadar ihracat bedeli dövizlerin yurda getirilmesindeki gecikmenin salgın öncesi, salgın sırasında ve sonrasında olması da önem arz etmektedir. Yazımızda sadece Covid-19 salgını öncesi yapılan bir ihracat işleminde, ihracat bedelinin salgın sonrası yurda getirilememesi örneğinden hareketle, izlenmesi gereken yol irdelenecektir.
Genel kural, Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller, ithalatçının ödemesini müteakip doğrudan ve gecikmeksizin ihracata aracılık eden bankaya transfer edilir veya getirilir. Bedellerin yurda getirilme süresi fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü geçemez.
Kambiyo Mevzuatı uyarınca bazı ülkelere yapılan ihracatta bedellerin yurda getirilmesi zorunlu olmadığı gibi özelliği olan ihracatta ihracat bedellerinin yurda getirilmesi süreleri de farklı belirlenebilmektedir. Eğer ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin bir düzenleme var ise o düzenlemede belirlenen süreler içerisinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesi ve bu dövizlerin yurda getirildiğini gösteren belgelerin düzenlenmesi gerekmektedir. Bu belge şu an uygulamada İhracat Bedeli Kabul Belgesi (İBKB) olmaktadır.
Uygulamada Kambiyo Mevzuatı açısından önem arz eden husus “ihracat hesapların kapatılması”dır. İhracat hesapların kapatılmasından anlaşılması gereken, ihracat bedeli dövizlerin fiili ihraç tarihinden itibaren belirlenen süre içinde yurda getirilerek, İBKB düzenlenmesi ve ihracat hesabının aracı banka nezdinde kapatılmasıdır. Tabii peşin döviz veya benzeri yöntemlerle ödeme işlemi yapılan ihracatta uygulama sırası değişebilmektedir.
İhracat hesapları konusunda, ihracatçılarımızın ve bankalarımızın görevi farklı olmaktadır. İhracatçılar; ihracat bedelinin tahsilinden ve ihracat hesabının yurda getirme süresi içinde (ek süreler dâhil) kapatılmasından sorumlu iken aracı bankalar sadece hesapların kapatılmasını izlemekle yükümlüdür.
İhracat Hesaplarının kapatılmasında
- Gümrük beyannamesi örneği veya gümrük beyannamesi bilgileri
- İlgili İBKB’ler
- Satış faturası ile
- Varsa indirim ve mahsup konusu belgeler gereklidir.
İhracatta, “hesap kapatma”da izlenen yol sırasıyla aşağıda belirtilmiştir;
- İhracat bedellerinin süresi içinde yurda getirilmesinin izlenmesi veya terkin limitleri içerinde kalan açık hesapların aracı bankalarca kapatılması gereklidir.
- Süresi içerisinde kapatılmayan hesapların aracı bankalarca 20 iş günü içinde Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilmesi gerekir. Ancak yapılan bir düzenleme ile ihracatçılara, bankaların 20 günlük ihbar süresi içinde de hesaplarını bankada kapatma hakkı tanınmıştır.
- Vergi Dairesi Başkanlığınca bankalar tarafından yapılan ihbarı müteakip 10 iş günü içinde ilgililere hesapların kapatılması için 90 gün süreli ihtarname gönderilmektedir.
- Bu süre içinde hesapların kapatılması veya mücbir sebep hallerinin ya da haklı durumun belgelenmesi zorunluluğu bulunmaktadır.
- Mücbir sebep durumu var ise mücbir sebebin devamı müddetince Vergi Dairesi Başkanlığınca 24 aya kadar altışar aylık dönemler itibarıyla ek süre verilmektedir
- Haklı durum iddialarında, haklı durumu belirten yazılı beyana istinaden Vergi Dairesi Başkanlığınca 6 aya kadar üçer aylık devreler halinde ek süre verilmektedir.
- Mücbir sebep için 24 ay ve haklı durum için 6 aylık ek sürelerden sonraki taleplerin Hazine ve Maliye Bakanlığınca incelenip sonuçlandırılması gerekmektedir.
İhracat bedelleri konusunda yapılan düzenlemelerin amacı, ihracat bedellerinin süreleri içerisinde (ek süreler dahil) yurda getirilmesinin sağlanmasıdır. İhracat bedellerinin yurda getirilmesinde bir tutar eksikliği olması veya belirtilen sürelerde ihracat bedellerin hiç getirilememesi halinde; Kambiyo Mevzuatı ihracatçıların lehine üç durumu dikkate almaktadır.
- Terkin
- Mücbir Sebep
- Haklı durum
Terkin kelimesinin sözlük anlamı “Yazılmış bir şeyi çizerek silme”, “çıkarma”, “yok sayma”dır.
Mücbir Sebep; kaçınılmaz, zorlayıcı neden olarak tanımlanır.
Haklı Durum da mücbir sebep halleri dışında kalan, bu kapsamda değerlendirilmemiş olmakla birlikte yapılacak işe engel durum olarak tanımlanmaktadır.
Son iki durumun varlığı ve resmi olarak belgelendirilmesi halinde zarara uğramama ilkesi gereği kişi ve şirketlere ihracat bedeli dövizlerini yurda getirmeleri için ek süreler tanınmaktadır.
Uygulanmakta olan Kambiyo Mevzuatına göre,
BANKALAR tarafından, ödeme şekline bakılmaksızın ihracat bedellerinin yurda getirilmesi gereken süre içerisinde,
- Her bir gümrük beyannamesi bazında 300.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan ihracat işleminde 30.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplar,
- Her bir gümrük beyannamesi bazında 1.000.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan ihracat işleminde beyannamelerin %10’una kadar olan açıklar (ki bu tutar 100.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplara karşılık gelir), TERKİN edilmek suretiyle kapatılmaktadır.
VERGİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI tarafından;
- İhracat bedellerinin yurda getirilme süresinden sonra ancak Vergi Dairesi Başkanlığınca ihracatçılara tanınan 90 günlük ihtarname süresi içinde olmak kaydıyla yukarıda belirtilen limitler içerisinde eksik getirilmesi halinde mevcut ihracat hesapları,
- Mücbir Sebep ve Haklı Durum Halleri göz önünde bulundurularak, 2.000.000 ABD dolarına veya eşitine kadar olan gümrük beyannamelerinde, beyannamelerin %10’una kadar olan açıklar (ki bu tutar 200.000 ABD dolarına (dahil) kadar açık hesaplara karşılık gelir), TERKİN edilmek suretiyle kapatılmaktadır.
HAZİNE VE MALİYE BAKANLIĞI ise;
Burada dikkat edilmesi gereken husus MÜCBİR SEBEP ve HAKLI DURUM uygulamalarının neler olduğudur.
Mücbir sebep kabul edilebilecek haller;
a) İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimî olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü,
b) Grev, lokavt ve avarya hali,
c) İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkânsız hale gelmesi,
ç) Tabii afet, harp ve abluka hali,
d) Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi,
e) İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması,
olarak belirlenmiştir.
Mücbir sebep durumlarının nasıl belgeleneceği 04.09.2018 tarihli ve 30525 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2018-32/48 sayılı Tebliğ’in 9’uncu maddesinde düzenlenmiştir.
SALGIN HALİ, düzenlemede MÜCBİR SEBEP olarak sayılmadığından bu kapsamda değerlendirilmesi mümkün bulunmamaktadır.
HAKLI DURUM olarak SALGIN HALİ’nin kabul edilip edilmeyeceğine bakılacak olursa; bu durumun, 31.12.2019 tarihli ve 30995 (5.Mük) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2019-32/56 sayılı Tebliğin 6’ncı maddesi düzenlemesi kapsamına girdiği değerlendirilmektedir.
Yapılan düzenleme; “(3) Mücbir sebep halleri dışında kalan, ancak bedel getirme süreleri içerisinde ihracat bedelinin yurda getirilmesine engel olan ve resmi kayıtlarla tevsik edilebilen durumlar Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerince haklı durum olarak değerlendirilebilir.” şeklindedir.
Kambiyo Mevzuatı açısından COVID-19 salgını nedeniyle yurda getirilemeyen bir ihracat bedelinin söz konusu olması ve bunun resmi kayıtlarla tevsik edilmesi durumunda HAKLI DURUM koşullarının oluştuğu düşünülmekle birlikte her bir ihracat işlemi bazında ihracat bedelinin getirilememe sebebini HAKLI DURUM olarak değerlendirmeye Vergi Dairesi Başkanlıkları/Vergi Dairesi Müdürlükleri yetkili kılınmıştır.